Emzirme ve Tamamlayıcı Beslenme
Emzirme ve Tamamlayıcı Beslenme
Bir toplumun sosyokültürel ve ekonomik olarak gelişmiş koşullara sahip olabilmesi için o toplumdaki bireylerin beslenme kalitesi önem taşımaktadır. Tüm canlılardan farklı olarak insanlarda bebeklik döneminin uzun sürmesi, bebek beslenmesinin bu koşulları sağlaması için ayrıca önemlidir. Henüz kendini koruyacak ve tek başına beslenebilecek güce sahip olamayan bebek, ilk 6 ay tek gıdasını annesinin sütünden almaktadır. Bebeğin nöromotor gelişimi ile anne sütüne ilave olarak verilen besinlere tamamlayıcı besinler denilmektedir.
Doğumdan sonra hızlı büyüme, sağlık ve davranış gelişimi için en hassas olan ilk 2 yıl “kritik pencere” dönemidir. Bu dönemde, yetersiz beslenme çocukluk çağı hastalanma ve ölüm oranlarında artışa yol açmaktadır. Hızlı büyümenin olduğu bu dönemde artan enerji, vitamin ve mineral ihtiyacı karşılanamadığında büyüme geriliği görülür ki, bu dönemde oluşan büyüme geriliğinin sonraki yıllarda düzeltilmesi güçtür. Bebeğin ebeveyni ile güven duygusunun oluştuğu ilk 2 yaşta atılan temeller, davranış gelişimini etkileyerek sağlıklı yetişkin bireyler oluşumu açısından önemlidir. Tamamlayıcı beslenmeye geçiş dönemi, sadece bebeğin ihtiyacı olan besinin sağlanmasından daha fazlasını içermektedir. Bebeğin hangi besinleri tüketeceğinden çok, nasıl beslendiği bebek ile bakım verenin ilişkisini ve bebeğin ilerleyen dönemde göstereceği davranış özelliklerini etkilemektedir. Bu nedenle tamamalayıcı beslenme döneminde bebeğin isteği ve eğilimlerine bakarak, açlık ve tokluk belirtilerini gözlemleyerek duyarlı beslemek önerilir. Bu dönemin sonunda bebeğin kendi kendini besleyebilir hale gelmesi amaçlanır.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)/ UNİCEF bebeklerin sağlıklı büyüme ve gelişmesi için anne sütünün eşsiz bir besin kaynağı olduğunu ve küresel halk sağlığı, bebeklerin uygun büyüme, gelişme ve sağlık göstergeleri için yaşamın ilk 6 ayı sadece anne sütü ile beslenmelerini, sonrasında tamamlayıcı beslenme ile birlikte anne sütünün 2 yaşın sonuna kadar sürdürülmesini önerir.
Avrupa Pediatrik Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Topluluğu (ESPGHAN) önerisi ise; sadece anne sütü ile beslemeye ilk 6 ay devam edilmesi, ek besinlere geçiş zamanının en erken 17. hafta, en geç 26. haftada olmasıdır.
DSÖ “Anne Sütünü Tamamlayıcı Beslenme İlkeleri”’nde 10 temel madde aşağıda sıralanmaktadır;
- Anne sütünü tamamlayıcı beslenmeye başlama yaşı (erken 17. hafta, en geç 26. Haftada)
- Emzirmenin sürdürülmesi (2 YAŞ VE üzeri)
- Duyarlı beslenme
- Güvenli besin
- Tamamlayıcı besin miktarı
- Tamamlayıcı besin kıvamı
- Öğün sıklığı ve enerji yoğunluğu
- Besin öğesi içeriği
- Anne ve bebeğe vitamin, mineral “mikro-besin” desteği veya zenginleştirilmiş ürün kullanımı
10.Hastalık sırası ve sonrası beslenme
Tamamlayıcı besinlerin bebeğin yaşına ve ihtiyacına göre, bebeğe uygun kalitede, besleyici, temiz, güvenli ve yeterli miktarda olması gereklidir. Bebeğin tek başına erişkin besinlerini alma dönemine geçmeden önce, emzirilmesinin sürdürülmesi ve 6. aydan sonra da artan besinsel gereksinmelerinin karşılanarak hangi besinleri nasıl ve ne miktarda alacağı belirlenmelidir. 6-8 aylık dönemde bebek her istediğinde emzirilmeli, emzirmenin yanında yeterli miktarda besleyici tamamlayıcı besinlerden günde 2-3 ana öğün ve 1-2 ara öğün olacak şekilde verilmelidir. 9. Aydan sonra yine bebek her istediğinde emzirilmeye devam edilmeli, günde 3-4 ana öğün ve 1-2 ara öğün tamamlayıcı besin verilmelidir. Besinlere 2-3 tatlı kaşığı ile başlanmalı, 3 ila 7 günde miktarı 250 mltlik bir kasenin yarısı olacak şekilde yavaşça artırılmalıdır. Besinlere sırayla başlanmalı, bebekte yaratabileceği alerji, ishal yada kabızlık gibi etkiler gözlemlenmelidir. Besinlerin kıvamı 6. aydan sonra püre, 7. aydan sonra pütürlü, 8. aydan sonra çatalla ezilmiş besinler, 9. aydan sonra ise bebeğin eline alıp ısırabileceği parmak gıdaları şeklinde olmalıdır. Bebek çeşitli beslenmeli ve temel besin gruplarını almalıdır. A vitamininden zengin taze meyve ve sebzeler, tahıllar, yogurt gibi süt ürünleri, yumurta, tahıl, bakliyat ve et gruplarıdır. Besinlerde tuz, şeker, baharat kullanılmamalı, konserve besinler verilmemelidir.
Yeterli ve dengeli beslenmenin en iyi göstergesi büyüme eğrileri ile büyümenin izlenmesidir.
Çocuk sağlığı izlemlerinde her çocuğun beslenme öyküsü ayrıntılı bir şekilde sorgulanmalı, çocuğun yaşına uygun olarak yediği besinlerin kıvamı, içeriği, çeşitliliği ve miktarı değerlendirilmelidir. Çocuk sağlıklı büyüme gösterse dahi yeme- yedirme bozuklukları akılda tutulmalı, beslenme durumu davranışsal açıdan da sorgulanmalıdır. Bireysel sağlık yanında toplum sağlığını korumak ve geliştirmek adına tıpkı emzirme danışmanlığı gibi, çocuk sağlığı izlemlerinin 6. ay vizitinde tüm anne ve babalara tamamlayıcı beslenme konusunda danışmanlık verilmelidir. (Doç Dr Seda TOPÇU Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Sosyal Pediatri Bilim Dalı, Ankara, Türkiye) https://emzirmekongresi.org/sites/default/files/yuklenen-dosyalar/2019-12/tammetin1012_19END.pdf)
Nigar ŞAHİN ALPAY
Hemşire-Emzirme ve Aile Danışmanı
Kaynak:
1- (https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/cocuk-il-faaliyetleri/nisan-ayinda-illerimizde-duzenlenen-anne-sutu-ve-emzirme-danismanligi-egitimleri.html)
2- (https://emzirmekongresi.org/sites/default/files/yuklenen-dosyalar/2019-12/tammetin1012_19END.pdf) .
3- (Doç Dr Seda TOPÇU Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Sosyal Pediatri Bilim Dalı, Ankara, Türkiye) https://emzirmekongresi.org/sites/default/files/yuklenen-dosyalar/2019-12/tammetin1012_19END.pdf)
4- .(Doç.Dr.Dilşad FOTO ÖZDEMİR1Hacettepe Üniversitesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye, (https://emzirmekongresi.org/sites/default/files/yuklenen-dosyalar/2019-12/tammetin1012_19END.pdf)
5- Dr. Tomris CESUROĞLU http://beseryapimbakimonarim.com/2013/02/08/tomrisin-emzirme-notlar-1-merhaba/ https://saglikeditoru.wordpress.com/2015/06/12/hamlet-hucrelerinden-gelen-mucize-anne-sutu/
6- https://saglikeditoru.wordpress.com/2015/06/12/hamlet-hucrelerinden-gelen-mucize-anne-sutu
