DOĞUM ÖNCESİ BAKIM ve DANIŞMANLIK

  DOĞUM ÖNCESİ BAKIM ve DANIŞMANLIK

Doğum öncesi bakım ve danışmanlık gebe kalmadan önce başlar. Konsepsiyon öncesi sağlığın yükseltilmesi, sağlıklı gebelik ve doğum süreci için önemlidir.

KONSEPSİYON (GEBELİK ) ÖNCESİ DANIŞMANLIK

Gebelik öncesi danışmanlık anne, çocuk ve aile sağlığının korunması ve geliştirilmesinde önemli bir yere sahiptir.  Genel olarak anne – baba adayları, gebe kaldıktan sonra sağlık bakımı alma eğilimindedirler. Oysa gebe kalmadan önce çiftlerin anne –baba olmak için psikolojik, sosyal, fizyolojik ve ekonomik yönden hazır olmaları gerekir. Anne ve bebeğin sağlığını olumsuz olarak etkileyecek faktörlerin ortadan kaldırılması ya da kontrol altın alınması gebelik, doğum ve doğum sonu sorunlara bağlı anne ve bebek ölümleri ve buna bağlı sağlık sorunlarını azaltmaktadır. Gebelik öncesi dönemde; yaşam şekli, beslenme, kronik hastalıkların kontrolü ve ilaç kullanımı ile ilgili olarak sağlık çalışanlarınca yapılan öneriler ve tıbbi girişimler bu dönemde annenin gebelik, doğum ve doğum sonu süreci sorunsuz geçirmesinde faydalı olacaktır. Bununla birlikte anne, bebek ölümleri ve hastalıkları azalacaktır.

Gebelikte ve sonrasında meydana gelebilecek komplikasyonların erken tespiti ve tedavisi, ölü doğumların ve bebek ölümlerinin önlenebilmesi için doğum öncesi bakım hizmetlerinin gebelik öncesi danışmanlık hizmetleriyle desteklenmiş olarak birinci basamak sağlık hizmetleri kapsamında yeterli ve nitelikli verilmesi hayati önem taşımaktadır (Beşer ve Ergin 2004).

Gebeliği planlamış kadının yeterli bakım alamamasının temelinde; ekonomik zorluklar, sağlık hizmetlerine erişim güçlüğü, gebeliğin geç farkına varılması, çevreden gizlenmesi, gebelik öncesi bakımın önemi ile ilgili bilgi eksikliği, kültürel faktörler, yanlış inanışlar, sağlık sistemine güvensizlik gibi değişik faktörler rol oynar. Bakım hizmetleri sunulurken tüm bu faktörler göz önünde bulundurularak gereken danışmanlık hizmetleri sağlanmalıdır (Atalay 2007).

Doğum öncesi bakım, sağlıklı gebeliklerin saptanması ve devamlılığının sağlanması, normal dışı durumların belirlenmesi açısından önem taşımakla birlikte anne ve bebek sağlığı açısından olumsuz olabilecek faktörlerin saptanması ve giderilmesi aslında gebelik öncesi danışmanlıkla başlar (Atalay 2006).

Konsepsiyon öncesi (gebelik öncesi) danışmanlık; gebelik öncesi eşlerin sağlıklı olmasını, riskli gebeliğin önlenmesini ve çocuk yapmaya kararlı çiftlerin,  bu kararı vermeden önce sağlık durumlarının en üst seviyeye getirilmesini( sigara, alkol, ilaç bağımlılığı varsa bırakma, bebeğin sağlığını etkileyecek bulaşıcı bir hastalığı varsa tedavi olma gibi), ebeveynliğe fiziksel ve ruhsal yönden hazır olup olmadıklarını değerlendirmeyi kapsar.

Gebelik Öncesi Danışmanlığın Amacı

Gebelikte normalden sapmaları erken dönemde tanımlamak, acil ve uygun girişimleri başlatmak, gebenin ve ailesinin fiziksel ve emosyonel (duygusal) sağlığını en yüksek düzeyde tutmak, gebelik, doğum ve doğum sonu dönemlerin anne bebek yönünden sağlıklı geçirilmesini sağlamak özelde aileyi genelde topluma sağlıklı bireyler kazandırmaktır.

Gebelik öncesi danışmanlık hizmetleri;

• Düzenli ve dikkatli izlenimlerle riskleri erken belirlemek,
• Risklerin oluşturacağı olumsuzlukları önlemek için gerekli girişimleri zamanında uygulamak,
• Bireye, yapılan tüm uygulamaları anlatmak,
• Gebeliğin kadın ve ailesi üzerinde oluşturabileceği fiziksel ve emosyonel değişiklikleri en aza indirmek,
• Gebelikte oluşabilecek her durum için anne adayının bilgilenmesini sağlamaktır (Yazıcı1999).

 

Gebelik Öncesi Danışmanlığın Yararları

Gebeliğin fiziksel ve ruhsal yönden sağlıklı geçirilmesi sağlanır. Gebelik öncesinde bir sağlık uzmanından bakım alınması gebeliğn sorunsuz, doğumun kolay ve sağlıklı gerçekleşmesini sağlar. Anne, bebek ölümleri ve hastalıkları azalır (Yazıcı 1999).

Diabeti kontrol altında olmayan bir annenin, diabeti kontrol altında olan bir anneye göre düşük yapma riski %32 oranında ve fetal anormalliklerin görülme riski ise 7 kat artış göstermektedir. Gebelik öncesi diabetin kontrol altında olması düşük, konjenital malformasyon ve gebelik komplikasyonları riskini azaltmaktadır (Cefalo ve Moos 2005).

Gebelik sürecinde anne adayının ruhsal yapısında da değişiklikler görülebilmektedir. Gebe kadınların yaklaşık %10’unda depresyon görülmektedir. Bunun kontrol altına alınmasında, psikolojik destek, çevre desteği ve ilaç kullanımı iyileşme sürecini hızlandırır. Trisiklik antidepresan ve selektif serotonin geri alım inhibitörlerinin herhangi bir teratojenik etkisi bugüne gösterilmemiştir ve gebelik öncesinde güvenle kullanılabileceği yapılan araştırmalarla tespit edilmiştir (Wisner, Gelenberg, Leonard,Zarin ve Frank 2008).

 

DOĞUM ÖNCESİ DANIŞMANLIK

Gebeliğin oluşmasıyla başlayan süreçte annenin yaşayacağı ruhsal değişimler ve dalgalanmalarla birlikte gebelik bütün aileyi etkiler. Bu sebeple, hamilelik süresince fiziksel ve psikolojik takip ve destek büyük önem taşımaktadır.

Gebelik ve doğum fizyolojik bir olaydır. Gebelik ve doğum birçok kültürde hayatın olağan bir parçası olarak kabul edilse de gebeliğe ve aileye yeni katılacak olan bireye uyum zaman almaktadır. Gebelikte meydana gelen duygusal ve fiziksel değişimler ailede durumsal ve gelişimsel krize yol açabilir. Bu süreçte çiftlerin anne baba olmaları ile ilgili kaygılarıyla baş edebilmelerinin en iyi yolu gebelik, doğum ve doğum sonu dönemlerde bireysel sorumluluk almalarını sağlamaktır. Böylece anne ve baba adayları gebelik, doğum ve doğum sonu dönemle ilgili alınan kararların büyük bir çoğunluğuna katılmış olurlar. Bu katılım, aile yaşam döngüsünde son derece önemli ve eşsiz deneyim olduğu kadar uzun ve zor olan gebelik sürecinin kolay ve mutlu bir süreç olarak yaşanmasına katkı sağlar.

Doğuma hazırlık sürecinde fiziksel hazırlık kadar psikolojik hazırlık süreci de oldukça önemlidir. Doğuma hazırlanan anne ve baba adaylarının her türlü psikolojik destek alarak, doğuma ve doğum sonrasına daha sağlıklı bir şekilde hazırlanması mümkündür.

Gebelik sürecinde ve doğum anında yaşanan zorlukların en önemli nedenlerinden bir tanesi de psikolojik engelleyicilerdir. Hamilelik sürecinde değişen ve aktive olan hormonların da etkisiyle bilinçaltında bulunan süreçler ve yanlış bilgiler ortaya çıkabilmektedir. Doğum anının bilinçaltı bir evrede gerçekleşmesi ve doğum anında bulunan herkesin özellikle de anne ve bebeğin bu deneyimden en olumlu şekilde çıkması danışmanlığın  en önemli hedeflerinden bir tanesidir.

Bu psikolojik çalışmalar gebeyi güçlendirir, içinde yaşanılan duyguların ya da durumların farkındalığının sağlanarak daha sağlıklı sürecin yaşanmasını kolaylaştırır. Böylece daha bilinçli, farkındalığı yüksek doğum ve ebeveynliğe odaklanılabilir.

Doğum öncesi (gebelikte) bakım ve danışmanlığın amaçları:

• Anne ve fetüsün sağlığının sürdürülmesi,
• Risk değerlendirmesinin yapılması ve riske uygun müdahalelerin gerçekleştirilmesi,
• Gebelik, doğum ve ebeveynliğe ilişkin kadının ve ailesinin eğitilmesi,
• Doğuma hazırlanan aile ile güvenli bir ilişkinin kurulması,
• Gerektiğinde gebe kadının uygun kaynaklara yönlendirilmesidir.

Hemşire-Danışmanın Gebelikte Rolü:

• Anneye gebelik, genel vücut bakımı, beslenme, aktivite, aile planlaması, gebelikte tehlike belirtileri, yeni doğanın bakımı ve annenin ihtiyacı olabilecek diğer konularda bilgi vermek,
• Anneyi fizyolojik ve psikolojik olarak doğuma hazırlamak,
• Gebelikte ortaya çıkabilecek olan sorunlu durumlarda anneyi desteklemektir.

 

GEBELİKTE SIK GÖRÜLENRAHATSIZLIKLAR

Erken Dönem Rahatsızlıklar( I. Trimester)

• Bulantı-kusma
• Burun tıkanıklığı-burun kanaması
• Yorgunluk
• Sık idrara çıkma
• Memelerde hassasiyet
• Pityalizm
• Palmar eritem
• Vajinal akıntıda artma
• Abdominal rahatsızlık

 

GEBELİKTE SIK GÖRÜLEN RAHATSIZLIKLAR

           Geç Dönem Rahatsızlıklar( 2. ve 3. Trimester)

• Mide yanması( Pirozis)
• İştahta artma
• Ayak bileklerinde
• Ödem
• Varis
• Gaz
• Hemoroid
• Konstipasyon
• Sırt ağrısı
• Kas Krampları
• Yorgunluk
• Solunum sıkıntısı
• Uyuma güçlüğü
• Raund ligament Ağrısı
• Baş ağrısı
• Brakston Hicks Kontraksiyonları
• Karpal Tunel sendromu

Nigar Şahin Alpay

 

Kaynakça:

1-  Gebelik Öncesi Danışmanlık, Mürşide ŞAHİN*, Mine YURDAKUL

İ.Ü.F.N. Hem. Derg (2012) Cilt 20 – Sayı 1: 80-85, ISSN 1304-4869 Derleme Yazısı

2- Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği ,Lale TAŞKIN, 2016

3- http://pusulapsikodramaenstitusu.com/danismanlik/34/hamile-ve-dogum-danismanligi